Các lối ngụy biện trong tranh luận (fallacies in argumentation)

Gần đây, truyền thông (bao gồm các lều báo) và mạng xã hội có vẻ ngày càng chí chóe hơn. Mạng xhh dường như cũng trở thành một thứ nguy hiểm khôn lường không kém lều báo. Ai cũng có thể làm lều báo (giật tít kiểu "đắng lòng abc" hay "chua xót xyz" đơn giản í mà), ai cũng có thể đưa tin ai cũng có thể 'điều tra' và ai cũng có thể ném đá rào rạo, như đúng rồi.


Ở một khía cạnh tốt le lói nào đó, ít nhất thì sự chí chóe gần đây đem đến cái gọi là, ý kiến nhiều chiều. Dưới những góc nhìn khác nhau, những quan điểm khác nhau, những việc không được lòng số đông chưa chắc đã sai và những việc làm hài lòng số đông không hẳn đã đúng.

Chẳng hạn, việc một đống cây bị chặt ở HN đợt đầu năm 2015 để trồng thay thế cây khác. Mình, một đứa câyholic, cũng nằm trong đám đông cảm thấy bất bình. Nhưng có những người, với lý lẽ của họ, cho rằng đấy là việc nên làm và đúng đắn.
(một vài lí do căn bản:
(1) ko fải chặt cây bừa phứa mà là thay-thế-cây cho hợp lí hơn.
(2) xà cừ ko hẳn là cái cây thích hợp để trồng ở đô thị đâu các thím, rễ nó nông và dễ đổ trong bão (đại khái thế, m chỉ kể ra để minh họa chứ ko mang tính khoa học chính xác gì ở đây)).

Hay việc xây QUẢNG TRƯỜNG + TƯỢNG ĐÀI HCM ở Sơn La, lại bị ném đá ầm ầm vì 'xây mỗi cái tượng đài hết đống tiền, tiền đó có thể kíu người nghèo bla blô các kiểu'. Nhưng phe phản đối cho rằng:
(1) một đống tiền đó gồm cả quảng trường + tượng đài, đừng bẩu là chỉ dành xây tượng đài ko thôi và bù lu bù loa lên
(2) các giá trị kinh tế có thể đem lại từ việc xây quảng trường và tượng đài (lớn hơn giá trị từ việc kíu người nghèo bla blô)

Ở đây, mìh ko nói bên nào sai bên nào đúng. Nhưng đại khái, để nhặt ra đc vài cái ý chính trong tranh luận giữa các bên, thì mình phải nhặt ra rất nhiều RÁC - chính là các NGỤY BIỆN trong tranh luận của các bên. Dễ dàng nhìn thấy trong các tranh luận trên mạng xh đó là: thay vì đưa ra lý lẽ thuyết phục, thì thường xuyên các phe chửi bới, công kích cá nhân lẫn nhau. Đây là 1 fallacy khá phổ biến. Ví dụ: "Mày có làm được như chị í không mà mày nói?" => Ủa, tôi thấy sai thì tôi nói là sai. Còn tôi có làm được gì hay không thì mắc mớ gì ở đây?

Hay fallacy quy chụp kiểu: Nước X rất xấu suy ra tất cả người nước X đều xấu. Ủa vô duyên. "X rất xấu" là ai hay cái gì xấu? Phong cảnh xấu? Lãnh đạo xấu? Con người xấu??? Ngay cả trường hợp con-người-xấu. Thì chỉ cần phe kia chỉ ra ÍT NHẤT 1 người nước X là người tốt, cũng đủ thổi bay lập luận đấy rồi.

Ngoài ra, có những fallacies khác, đôi khi khó nhận ra hơn. Ví dụ: "Con thương mẹ thì đi lấy chồng đi con!"

Ủa. Để con đi lấy chồng, thì mẹ hãy chỉ ra các lợi ích của việc lấy chồng thay vì sống độc thân chứ? Tình thương thì liên quan gì??? Ah mình ko nói là con KHÔNG ĐƯỢC thương mẹ, nhưng mà tình-thương ko fải là 1 lí do thuyết phục để "con đi lấy chồng đi", phải ko.


Và ngoài ra nữa, có nhiều trường hợp bạn thấy bên kia tranh luận rất có vấn đề, nhưng vì ko hiểu biết về fallacies nên ko chỉ ra đc rằng bên kia đang sai ở đâu.

--
Tóm lại, nhận ra các fallacies trong tranh luận sẽ giúp bạn:
(1) với tư cách là người-quan-sát, bạn có thể nhận thấy bên nào tranh luận thuyết phục hơn, bên nào vớ vẩn ngớ ngẩn hơn
(2) đến lượt bạn lên tiếng, thì hãy phát ngôn có-lý-lẽ. đừng tranh luận bằng đống fallacies đó, buồn cười lắm.

Bài viết dưới đây liệt kê + ví dụ cơ bản và dễ hiểu về các fallacies trong tranh luận (wiki cũng có đưa nhưng cao siêu hơn và ko có ví dụ đi kèm).

Logical Fallacies or Fallacies in Argumentation

by Matt Slick
There are different kinds of logical fallacies that people make in presenting their positions. Below is a list of some of the major fallacies.  It is a good idea to be familiar with them, so you can point them out in a discussion, thereby focusing the issues where they belong while exposing error.
It is true that during a debate on an issue if you simply point out to your "opponent" a logical fallacy that he/she has just made, it generally gives you the upper hand. But then, merely having the upper hand is not the goal: truth is. Nevertheless, logical fallacies hide the truth, so pointing them out is very useful.

1. Ad Hominem--Attacking the individual instead of the argument.
   1. Example: You are so stupid your argument couldn't possibly be true.
   2. Example: I figured that you couldn't possibly get it right, so I ignored your comment.
2. Appeal to Force--Telling the hearer that something bad will happen to him if he does not accept the argument. 
   1. Example: If you don't want to get beaten up, you will agree with what I say.
   2. Example: Convert or die.
3. Appeal to Pity--Urging the hearer to accept the argument based upon an appeal to emotions, sympathy, etc. 
   1. Example: You owe me big time because I really stuck my neck out for you.
   2. Example: Oh come on, I've been sick. That's why I missed the deadline.
4. Appeal to the Popular--Urging the hearer to accept a position because a majority of people hold to it.
   1. Example: The majority of people like soda. Therefore, soda is good.
   2. Example: Everyone else is doing it. Why shouldn't you?
5. Appeal to Tradition--Trying to get someone to accept something because it has been done or believed for a long time.
   1. Example: This is the way we've always done it. Therefore, it is the right way.
   2. Example: The Catholic church's tradition demonstrates that this doctrine is true.
6. Begging the Question--Assuming the thing to be true that you are trying to prove. It is circular.
   1. Example: God exists because the Bible says so. The Bible is inspired. Therefore, we know that God exists.
   2. Example: I am a good worker because Frank says so. How can we trust Frank? Simple: I will vouch for him.
7. Cause and Effect--assuming that the effect is related to a cause because the events occur together.
   1. Example: When the rooster crows, the sun rises. Therefore, the rooster causes the sun to rise.
   2. Example: When the fuel light goes on in my car, I soon run out of gas. Therefore, the fuel light causes my car to run out of gas.
8. Circular Argument--See Begging the Question
9. Fallacy of Composition--Assuming that what is true of the part is true for the whole.
   1. Example: That engine is blue. Therefore, the car is blue.
   2. Example: You are weird. That means that your family is weird, too.
10. Fallacy of Division--Assuming that what is true of the whole is true for the parts.
    1. Example: That car is blue. Therefore, its engine is blue.
    2. Example: Your family is weird. That means that you are weird, too.
11. Fallacy of Equivocation--Using the same term in an argument in different places but the word has different meanings.
    1. Example: A bird in the hand is worth two in the bush. Therefore, a bird is worth more than President Bush.
    2. Example: Evolution states that one species can change into another. We see that cars have evolved into different styles. Therefore, since evolution is a fact in cars, it is true in species.
12. False Dilemma--Giving two choices when in actuality there could be more choices possible.
    1. Example: You either did knock the glass over, or you did not. Which is it? (Someone else could have knocked the glass over).
    2. Example: Do you still beat your wife?
13. Genetic Fallacy--Attempting to endorse or disqualify a claim because of the origin or irrelevant history of the claim.
    1. Example: The Nazi regime developed the Volkswagen Beetle. Therefore, you should not buy a VW Beetle because of who started it.
    2. Example: Frank just got out of jail last year. Since it was his idea to start the hardware store, I can't trust him.
14. Guilt by Association--Rejecting an argument or claim because the person proposing it likes someone whom is disliked by another.
    1. Example: Hitler liked dogs. Therefore, dogs are bad.
    2. Example: Your friend is a thief. Therefore, I cannot trust you.
15. Non Sequitur--Comments or information that do not logically follow from a premise or the conclusion.
    1. Example: We know why it rained today: because I washed my car.
    2. Example: I don't care what you say. We don't need any more bookshelves. As long as the carpet is clean, we are fine.
16. Poisoning the Well--Presenting negative information about a person before he/she speaks so as to discredit the person's argument.
    1. Example: Frank is pompous, arrogant, and thinks he knows everything. So, let's hear what Frank has to say about the subject.
    2. Example: Don't listen to him because he is a loser.
17. Red Herring--Introducing a topic not related to the subject at hand.
    1. Example: I know your car isn't working right. But, if you had gone to the store one day earlier, you'd not be having problems.
    2. Example: I know I forgot to deposit the check into the bank yesterday. But, nothing I do pleases you.
18. Special Pleading (double standard)--Applying a standard to another that is different from a standard applied to oneself.
    1. Example: You can't possibly understand menopause because you are a man.
    2. Example: Those rules don't apply to me since I am older than you.
19. Straw Man Argument--Producing an argument about a weaker representation of the truth and attacking it.
    1. Example: The government doesn't take care of the poor because it doesn't have a tax specifically to support the poor.
    2. Example: We know that evolution is false because we did not evolve from monkeys.
20. Category Mistake--Attributing a property to something that could not possibly have that property. Attributing facts of one kind are attributed to another kind. Attributing to one category that which can only be properly attributed to another.
    1. Example: Blue sleeps faster than Wednesday.
    2. Example: Saying logic is transcendental is like saying cars would exist if matter didn't.